δάκνω

δάκνω (AM)

1. δαγκώνω, πληγώνω με τα δόντια

2. κεντώ, ερεθίζω

3. (για τον νου, το πνεύμα ή την καρδιά) λυπώ, στενοχωρώ («δάκε δὲ φρένας Ἕκτορι μύθος» — ο λόγος στενοχώρησε τον Έκτορα)

μσν.

διαπερνώ, διατρυπώ

αρχ.

1. σφίγγω απλώς ή κρατώ κάτι με τα δόντια

2. ενοχλώ, βλάπτω με έργα ή λόγια («νεκρός οὐ δάκνει»)

3. (για τον έρωτα) βασανίζω, τυραννώ

4. (για το κρασί) προκαλώ δυσθυμία

5. (για ασθένεια) καταλαμβάνω, κυριεύω

6. φρ. α) «δάκνω χεῑλος ὀδοῡσι» — προσπαθώ να πάρω σοβαρή απόφαση

β) «δάκνω στόμα» — δαγκώνω τη γλώσσα μου, σιωπώ

γ) «δάκνω ἐμαυτόν» — δαγκώνω τα χείλη μου, προσπαθώ να μη γελάσω

δ) «δάκνω τον δάκτυλον» — προσπαθώ να θυμηθώ

ε) «δάκνω χόλον» — συγκρατώ την οργή μου.

[ΕΤΥΜΟΛ. < *dāk- / dak (< deə₂k- / də₂k-) πρβλ. αρχ. ινδ. daśati «δαγκώνει»). Αν θεωρηθεί πρωταρχική η ρίζα *dnk-, συνεσταλμένη βαθμίδα τής IE *denk- «δαγκώνω, τσιμπώ» (πρβλ. αρχ. άνω γερμ. zangar «οξύς, κοφτερός, δηκτικός», αρχ. νορβ. tong «τανάλια, ψαλίδα», αλβ. dane «τανάλια, ψαλίδα»), τότε πιθ. η ρίζα *dăk- να αποτελεί νεωτερισμό τής Ελληνικής.

ΠΑΡ. δακνίς

αρχ.

δακνάς, δακνηρός

μσν.

δακνότης.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) αρχ.-μσν. δακνώδης

μσν.

δακνοκάρδιος

νεοελλ.

δακνομανία, δακνομοιομανία. (Β' συνθετικό) αρχ. αμφιδάκνω, αναδάκνω, αντιδάκνω, αποδάκνω, διαδάκνω, ενδάκνω, επιδάκνω, καταδάκνω, συνδάκνω, υπερδάκνω, υποδάκνω].